Artium, Arte Garaikideko Euskal Zentro-museoak eta Bartzelonako Arte Garaikideko Museoak (MACBA) Brossa Poesia erakusketa aurkezten dute (Iparra aretoa, 2018ko maiatzaren 29tik irailaren 23ra arte), Joan Brossaren obra berrikusten duen erakustaldi bat, 600 obra baino gehiago eta dokumentazio zabala biltzen duena, lehen liburuetatik hasita, egin dituen azken ikerketa plastikoak arte, antzerkitik, zinematik eta ekintzako arteetatik igaroz. Joan Brossaren poesiak ekintzak, irudiak eta objektuak bateratzen ditu, eta, hala, ahozkotasuna eta performancea museoetako konbentzioekin lotzea da erakusketa honen erronketako bat. Hori dela-eta, performer talde batek Brossaren obra garatuko du erakusketaren aretoan, erakusketaren lehen astean. Teresa Grandas eta Pedro G. Romero dira Brossa Poesiaren komisarioak, eta Fundació Joan Brossaren lankidetza izan du; hala, horri esker, dokumentazio-sorta zabal bat ere aurkeztuko da erakusketan.

Joan Brossaren (Bartzelona, 1919-1998) erakusketa monografiko honek 600 obra baino gehiago eta MACBA museoaren Joan Brossa Funtsetik datorren dokumentazio-sorta zabal bat biltzen ditu, nola tankeratu den haren hizkera artistikoa azalduz, haren ikerketa plastikoen, poesiaren, antzerkiaren, zinemaren eta egintza-arteen bitartez. Brossa poeta da, baina haren lanak hizkera desberdinen gurutzaketan daude beti, eta, hori dela-eta, erakusketa honek egilearen poiesisa, egiteko modua, sorkuntza-prozesua azpimarratzen ditu. Brossak espazio berri bat irekitzen du, eta hartan bateratzen ditu poesiak ekintzak, irudiak eta objektuak. Zentzu horretan, egilearen lanaren berrikusketa bat da erakusketa hau, hiru ezaugarritatik abiatuta: ahozkotasuna, performancea eta antipoesia.

Brossak berrogeiko hamakardaz gero garatu du bere praktika artistikoa, diktadura frankistak markaturiko testuinguru soziopolitiko batean, eta proposamen abanguardisten eta berritzaileen faltak ezaugarritzen zuen egoera kultural batean. Hasieratik jadanik, estetika berritzen jardun izan zuen, ikerketa literarioan eta artistikoan oinarriturik. Heriotzaren unea heldu zitzaion arte, Brossaren ekoizpen guztiz zabalak etengabe bilatu zituen adierazpen-forma berriak, eta era askotako bitartekoak saiatu zituen etengabe.

Egilearen poetikaren ezaugarriak taxutzen eta definitzen diren unean hasten da Brossa Poesia, Espainiako Gerra Zibilaren garaikoak diren lehen idazlenekin, eta Marcel Mariën, Ian Hamilton Finlay eta Nicanor Parraren obraren aurrez aurre eta solasean ipiniz amaitzen da haren obra. Erakusketan barna, Brossaren unibertsoaren alderdi nabarmenak jasotzen dira, nola diren salgaiaren kritika, hizkuntzaren ikusmolde poetikoa, Brossaren irakurketa antipoesia gisa edo transformismoa. Era berean, keinu eta ekintza politikoak ere bultzatu zituen, nola diren 1970eko Montserrateko intelektualen itxialdia edo Bartzelonan barna egindako ibilbide antituristikoa, eta horiek dira, hain zuzen ere, erakusketan aurkeztutako azterketa-kasu batzuk.

Bost esparrutan egituratzen da Brossa Poesia. Aurrenekoan, Brossaren lehen idatziak jasotzen dira, baita nola egin zuen Miróren alde eta ez Dalíren alde agertzen duten obrak ere; haren bira materialista, Tàpiesen aldaketa informalistaren parekoa, edota Joâo Cabral de Meloren eragina, beste alderdien artean. Bigarrenean, Suites  izenekoen (1959-1969) eta Poemas habitables (1970) obren aukera zabal bat dago ikusgai; orriarekiko jokoen edo solasaldien moduko elementuak baliatzen ditu Brossak haietan, eta hizkuntza poetiko aberats bat da horren emaitza, gutxieneko interbentzioetan oinarritzen dena.

Hirugarren esparruan Brossaren poetika aztertzen da transformismoaren eta konbentzionalki artistikotzat jo izan ez diren baina egileak bere gramatika pertsonalean sartzen dituen hizkuntzen bitartez, nola diren estriptisa eta magia, besteren artean. Azken-aurreko atala laburbilketa bisual bat da, eta aurreko erakusketetan inspiraturiko obrak aurkezten dira hartan; erakusketa horiek 1988 eta 1989 bitartean egin ziren, hiru galerietan (Municheko Mosel & Tschechow, Madrilgo La Máquina Española eta Bartzelonako Joan Prats). Azkenik, Brossa konstelazioak-i buruzko atalak Brossak parekotasun tematiko, formal eta kontzeptual asko agertzen dituen beste artistengana zabaltzen ditu erreferentziak: Marcel Mariën belgikarra, Ian Hamilton Finlay eskoziarra eta Nicanor Parra txiletarra dira artista horiek.

Joan Brossari buruz
Joan Brossa poeta izan zen, hitzaren zentzurik zabalenean (Bartzelona, 1919-1998), eta oso obra zabala sortu zuen, hainbat hizkuntzatako esperimentazioak barnean hartzen dituena. Berrogeietan bere erreferente literarioetako bat izan zen J. V. Foix poeta ezagutu zuen, baita Arnau Puig filosofoa eta Modest Cuixart, Joan Ponç, Antoni Tàpies eta Joan-Josep Tharrats artistak ere. Haiekin fundatu zuen Dau al Set abangoardiako aldizkaria (1948), non Brossak testu surrealistak idatziz parte hartu baitzuen; testu haiek irudi oniriko eta hipnagogikoen idazkeran zetzaten –esna egotearen eta lo egotearen arteko igarotzean sortuak dira azken horiek–; automatismo psikikoaren gertukoak dira. Huraxe izan zen obra literario zabal baten abiapuntua, zeinean hizkuntza esperimentazio-bide gisa erabiltzen baitzen, eta hark eraman zuen egilea poesia bisualera, dramaturgiara, eskulturara eta performancera.

Brossaren poesiaren elementuak, besteak beste ironia, asoziazioa, deskontestualizazioa eta hitzaren eta objektuaren arteko bereizkuntzaren ukoa, objektuen prestaketan gauzatu ziren. Bere ibilbide poetikoan pilatuz joan ziren kezkak islatzen ditu haren lanak: eguneroko magiaren bilaketa, salaketa soziala eta transgresioa. Bizitzaren azkenaldian, Brossak aitorpen zabala eskuratu zuen: hainbat hizkuntzatara itzuli zen haren obra idatzia, ekoizpen artistikoaren erakusketak egin ziren eta sari garrantzitsuak eman zitzaizkion. Hala, haren guztiaren ondorioz, abangoardia katalanaren irudi nagusietako bat bihurtu zen.

Ekoizpen literarioaz gainera, erakusketa orokor eta atzera begirako askotan ikusi ahal izan zen Brossaren ekoizpen plastikoa, besteak beste Bartzelonako Fundació Joan Miró-n (1986), Madrilgo Museo Nacional Centro de Arte Reina Sofía-n (1991) eta ostera ere Bartzelonako Fundació Joan Miró-n (2001), besteak beste.

Prentsarako irudiak  Inaugurazio programa    Argibide gehiago

Erakusketa
BROSSA POESIA
Komisarioak: Teresa Grandas eta Pedro G. Romero
Iparra aretoa, 2018ko maiatzaren 29tik irailaren 23ra arte
Inaugurazio-programa:
Asteartea, maiatzak 29
18:30etan: inaugurazioaren aurreko bisitaldi gidatua, Teresa Grandas eta Pedro G. Romerorekin. Artiumen adiskideentzat bakarrik. Erreserba nahitaezkoa da
19:00etan: komisarioen hitzaldia. Sarrera librea
20:00etan: erakusketaren inaugurazioa. Sarrera librea
20:00-22:00etan: Brossaren obraren garapena. Performerrak: Idoia Zabaleta, Txubio Fernández de Jauregi eta Pako Revueltas
Bartzelonako Museu d’Art Contemporanik (MACBA) eta Artiumek (Vitoria-Gasteiz) antolatua, Fundació Joan Brossarekin elkarlanean. AC/E eta Institut Ramon Llull erakundeen laguntzarekin.
El Correo, EDP, Euskaltel eta Fundación Vital erakundeen babesari esker egin ahal izan da Artiumen erakusketa hau 

Erakusketari lotutako jarduerak

Joan Brossa lanaren garapena (performanceak). Performerrak: Idoia Zabaleta, Txubio Fernández de Jauregi eta Pako Revueltas
Maiatzak 29, asteartea (erakusketaren inaugurazioa), 20:00etatik 22:00etara
Maiatzak 30, asteazkena, eta 31, osteguna, 18:00etatik a 19:30era
Ekainak 2, larunbata, 12:00etatik 13:30era eta 18:00etatik a 19:30era
Ekainak 3, igandea, 12:00etatik 13:30era

Hitz egin dezagun Brossari buruz
Ekainak 13, asteazkena .Teresa Grandas, Poesía Brossa erakusketaren komisarioa
Ekainak 22, ostirala. Roger Bernat, eszena zuzendaria
Irailak 4, asteazkena. Iñaki Gracenea, artista.
Irailak 13, osteguna. Manu López Gaseni, idazlea